Nawet 30-50 proc. kobiet w okresie menopauzy może spodziewać się zakażenia układu moczowego (1,2). Jak się przed nim chronić? Znamy sposoby.

Menopauza to dla większości kobiet czas przemian. Odczuwa je nawet 80 proc. z nas, w tym ok. 30 proc. z nas ma nasilone objawy. Najczęściej są to uderzenia gorąca, kłopoty ze snem czy zlewne poty, ale sporo kobiet po pięćdziesiątce zaczyna stykać się wieloma schorzeniami, które właśnie
teraz pojawiają się lub nasilają (3). Należą do nich zakażenia układu moczowego (ZUM).

Menopauza, czyli co się dzieje w obrębie dróg moczowych

Za wszystkie zmiany, jakie dzieją się w ciele kobiet, które mają menopauzę, odpowiada jeden czynnik: spadek żeńskich hormonów płciowych. Gdy jajniki przestają produkować estrogeny i progesteron, zachodzą zmiany w organizmie kobiety np.: zmniejsza się nawilżanie błon śluzowych, jędrność mięśni, zachodzą niekorzystnie zmiany w skórze (staje się ona cieńsza, mniej elastyczna, pojawiają się zmarszczki) (4). Co się wtedy dzieje w obrębie układu moczowego? Dochodzi do obniżenia przedniej ściany pochwy i brak pełnego opróżniania pęcherza meczowego, występować może nietrzymanie moczu, który wyciekać może podczas wysiłku, np. gdy podnosimy zakupy czy kichamy. Niestety, wystarczy niewielka ilość wilgoci na bieliźnie, żeby bakterie chorobotwórcze mogły przedostać się do cewki moczowej. Powstaniu infekcji sprzyjają też zmiany w obrębie pochwy. Gdy spada stężenie estrogenów następuje obniżenie przepływu krwi i pogorszenie ukrwienia tkanki okołopochwowej. To skutkuje zaburzeniem procesu zwilżania pochwy i dochodzi do zmian zanikowych – błona śluzowa przedsionka pochwy i pochwa staje się sucha, krucha i podatne na infekcje (5). Dodatkowo zmienia się flora bakteryjna. Przez niedobory glikogenu w komórkach nabłonka pochwy zmniejsza się populacja pałeczek kwasu mlekowego, a to one zwykle pilnują odpowiednie-go pH błon śluzowych, żeby nie osadzały się nich patogeny. Gdy jest ich mało ryzyko infekcji wzra-sta. Pochwa może zostać skolonizowana przez bakterie, głównie pałeczki okrężnicy, Eschericha coli (6), które niestety łatwo mogą rozprzestrzeniać się na układ moczowy. Infekcja, wskutek osłabio-nych przez spadek estrogenów mechanizmów obronnych może nasilać się, nawracać, ale sprzyjać rozwojowi zakażenia nerek.

Menopauza. Sprawdź, czy nie masz cukrzycy

Jeśli często dochodzi do zakażeń układu moczowego, a zwłaszcza pojawiają zakażenia górnego od-cinka dróg moczowych jak np. odmiedniczkowe zapalenie nerek, przyda się sprawdzenie, czy nie stoi za nimi cukrzyca. Wysoki poziom cukru w krwi jak i jego obecność w moczu są bowiem czynni-kami znacząco podnoszącym ryzyko wystąpienia infekcji układu moczowego. Poza tym zakażenia układu moczowego są częściej obserwowane u kobiet w wieku okołomenopauzalnym ze względu na dłużej trwającą cukrzycę. Cukrzyca może rozwijać się w ukryciu przez całe lata, a w wieku 50+ zaczyna być znacznie częstszą przypadłością wśród kobiet (7). Według danych NFZ na cukrzyce choruje ok 3 milionów osób Polsce (8).

Jak się bronić przed ZUM w okresie menopauzy

Przede wszystkim warto pamiętać o odpowiedniej higienie intymnej – myciu się i oddawaniu moczu po zbliżeniach, podcieraniu się od przodu do tyłu (9). Dobrze przyjmować więcej płynów, min. 2 l wody dziennie, żeby przepłukiwać drogi moczowe – a wiele kobiet w okresie menopauzy, w oba-wie przed nasiloną potrzebą oddawania moczu, zwłaszcza w nocy, ogranicza picie. Żeby złagodzić problem suchości pochwy można stosować miejscowe preparaty z kwasem hialuronowym (bez recepty) lub z estrogenami (na receptę) (10). Zwykle są to żele, ale też tabletki, kremy czy krążki dopochwowe, które uwalniają się stopniowo po aplikacji w pochwie. Ich regularne stosowanie wpływa na odbudowę nabłonka, zwiększa ukrwienie, poprawia nawilżenie i przywraca prawidłowe pH. Jako że za łatwość zakażania się odpowiada zaburzony mikrobom miejsc intymnych, można stosować też probiotyki. Pewną korzyść kliniczną uzyskują kobiety stosując czopki dopochwowe zawierające Lactobacillus (11).

Sporą popularność zyskują zabiegi z zakresu ginekologii estetycznej (12), jednak brak jest jednoznacznych informacji czy mają one wpływ na profilaktykę i leczenie ZUM u kobiet w okresie około menopauzalnym. Raczej stosuje się ją w celu uzyskania poprawy elastyczności tkanek oraz regeneracji i nawilżenia pochwy. W przypadku problemów z nietrzymaniem moczu, zalecany jest kontakt ze specjalistą, gdyż sposób leczenia tego schorzenia polegać będzie na dopasowanej do pacjentki modyfikacji stylu życia jak i też na ćwiczeniach wykonywanych pod nadzorem.

Wszystkie te wysiłki pozwolą wzmocnić kondycję miejsc intymnych. Żeby jednak nie dochodziło do infekcji warto też ograniczyć kontakt z bakteriami Eschericha coli, najczęstszymi winowajcami za-każeń dróg moczowych. W tym celu dobrze profilaktycznie stosować preparaty, które usuwają na-wet niewielkie ilości patogenów z pęcherza (13). Najlepiej sięgać po produkty naturalne i jedno-cześnie dobrze przebadane jak na przykład d-mannoza, która utrudnia przyleganie komórek bak-terii do nabłonka dróg moczowych i usprawnia ich wydalanie wraz z moczem. D-mannoza ma tę zaletę, że może być stosowana zarówno przy ostrych infekcjach jak i zapobieganiu nawrotowych infekcji. Dodatkowo nie ma działań niepożądanych, może być stosowana antybiotykami, czy u kobiet z cukrzycą. Dzięki zastosowaniu d-mannozy, zmniejszeniu ulegnie ryzyko nawrotu infekcji dróg moczowych (14).

Piśmiennictwo

1. Chłosta P i wsp. Standardy postępowania diagnostyczno-terapeutycznego dla pacjentów dorosłych z dolegliwościami dolnych dróg moczowych. Raport przygotowany przez Polskie Towarzystwo Urologiczne, Fundację Eksperci dla Zdrowia Warszawa, maj 2019;

2. Czajkowski K i wsp. Zakażenie dróg moczowych u kobiet. Lekarz POZ 2021;2:103-112.;

3. Mroczek B., Wróblewska I., Jamrocha K., Jurczak A., Kurpas D., Jakość życia kobiet w okresie menopauzy, Family Medicine & Primary Care Review 2014; 16, 2: 136–137;

4. Zegarska B, Woźniak M. Wpływ estrogenu na zmiany zachodzące w skórze. Przegląd Menopauzalny 2007; 4: 233–238;

5. Stachowiak G, i wsp. Atrofia narządów moczowo-płciowych u kobiet po menopauzie. Przegląd Menopauzalny 2003; 5:48–51.;

6. Hryniewicz W., Holecki M. (red.). Rekomendacje diagnostyki, terapii i profilaktyki zakażeń układu moczowego u dorosłych. Wydawnictwo sfinansowane ze środków będących w dyspozycji Ministra Zdrowia w ramach programu zdrowotnego pn.: „Narodowy Program Ochrony Antybiotyków na lata 2011–2015”. Warszawa 2015;

7. Skrzypulec-Plinta V i wsp. Zdrowa pochwa w okresie menopauzy – czy tylko estrogeny? Przegląd Menopauzalny 2013; 1: 40–42;

8. https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-centrali/profilaktyka-i-edukacja-skuteczna-bron-przeciwko-cukrzycy,7498.html;

9. Drabczyk R. Zakażenie układu moczowego u kobiet po menopauzie. https://www.mp.pl/pacjent/nefrologia/lista/68847,zakazenie-ukladu-moczowego-u-kobiet-po-menopauzie (2022.11.09);

10. Chen YY, Su TH, Lau HH. Estrogen for the prevention of recurrent urinary tract infections in postmenopausal women: a meta-analysis of randomized controlled trials. Int Urogynecol J. 2021 Jan;32(1):17-25. doi: 10.1007/s00192-020-04397-z. Epub 2020 Jun 20. PMID: 32564121;

11. Bushman W, Brian V. Le. Nawracające zakażenia dróg moczowych po menopauzie. Ginekologia po dyplomie 2017.01;

12. Centrala Narodowego Funduszu Zdrowia. NFZ o zdrowiu Cukrzyca. Departament Analiz i Strategii. Warszawa, listopad 2019. 10. Paauw DS. Zakażenia u chorych na cukrzycę. Diabetologia Praktyczna 2001; 2(2):127–113;

13. Holecki M., Chudek J. Standardy leczenia zakażeń układu moczowego. Med Dypl. 2016;

14. Domenici L., et al., D-mannose: a promising support for acute urinary tract infections in women. A pilot study. European Review for Medical and Pharmacological Sciences. 2016,20:2929-2925.